روزه، دارای فواید روحی و جسمی فراوانی است، که بر همه ما مسلمانان واجب است که به این واجب الهی عمل کنیم ، افرادی هستند که به دلیل بیماری، حیض، نفاس، مسافرت یا به هر دلیلی نتوانسته اند روزه ماه رمضان را انجام دهند، در بعضی از موارد فقط باید قضای این روزه ها انجام شود اما در بعضی موارد علاوه برآن کفاره نیز باید به فقیر داده شود.

 در رساله مراجع مختلف  احکام این مسائل آمده که ما سعی برآن داشتیم که تمام احکام روزه قضا مراجع - مانند احکام روزه قضا امام خامنه ای - را به صورت کامل جمع آوری کنیم در این مقاله پیش رو احکام روزه آیت الله وحید خراسانی را برای مقلیدین این مرجع بزرگوار ارائه نموده ایم:

1. قضای روزه دیوانه بعد از عاقل شدنش:

چنانچه دیوانه ای بعد از چند سال عاقل شود و دیوانگی او از بین برود، آیا باید روزه های زمان دیوانگی اش را قضا کند؟
پاسخ: واجب نیست.
 

2.  قضای روزه کافر:

شخصی که کافر بوده اما به دین اسلام گرویده و مسلما ن شده، آیا باید روزه های زمان کافر بودنش را قضا کند؟ و اینکه شخصی مسلمان بوده و بعد کافر شده و دوباره مسلمان شده، در مورد او چه طور باید روزه هایش  را قضا کند؟
پاسخ: برای کافر واجب نیست که روزه ها را قضا کند اما کسی که مسلمان بوده و کافر شده و دوباره مسلمان شده باید روزه هایی که زمان کافر بودنش را که انجام نداده قضا کند.


 
3. روزه قضای که در حال مستی انجام نشده:

فردی با واسطه ای که برای معالجه بوده، مست شده، و روزه آن روز را انجام نداده، چه حکمی دارد؟
پاسخ: باید روزه را قضا کند.

4. شک در تعداد روزه های قضا:

شخصی به دلیل بیماری یا مسافرت یا عذری نتوانسته چند روز از روزه ماه رمضان را انجام داده اما در تعدا آن شک دارد، مثلا شک دارد که پنج روز روزه را نگرفته یا شش روز، در این صورت او باید چند روز روزه قضا بگیرد؟
پاسخ: چنانچه برای فردی بیماری یا عذری پیدا شود، که نتوانسته روزه بگیرد، سپس شک کند که چه موقع بیماری یا عذر او از بین رفته احتیاط واجب زمان بیشتری که شک دارد روزه نگرفته را قضا کند، مانند اینکه فردی قبل از ماه رمضان به مسافرت برود، و به یاد ندارد که روز پنجم ماه رمضان از مسافرت برگشته یا روز ششم ماه رمضان، که باید بنابه احتاط واجب شش روز روزه بگیرد، اما شخصی که نمی دانسته چه موقع عذر یا بیماری برایش ایجاد شده، می تواند زمان کمتر را حساب کند و قضا نماید، مانند کسی که در آخرین روز های ماه رمضان به مسافرت برود . و بعد از اتمام ماه رمضان از مسافرت بر گردد و به یاد ندارد که روز بیست و پنجم رفته یا روز بیست و ششم که در اینجا می تواند مقدار کمتر که همان پنج روز است را قضا کند البته احتیاط مستحب این است که مقدار بیشتر را قضا نماید.
 

5. اولویت انجام روزه کدام سال؟

وقتی از چند ماه رمضان روزه قضا بر ذمه داریم اولویت انجام قضای روزه با کدام سال است؟
پاسخ: قضای روزه هر کدام از سالها باشد موردی ندارد اما چنانچه زمان انجام روزه قضا آخرین سال تنگ باشد باید روزه آخرین سال انجام شود، مثل اینکه فردی شش روز روزه قضا داشته باشد و شش روز هم به ماه رمضان سال بعد مانده باشد، در این صورت احتیاط واجب ابتدا قضای آخرین سال را انجام دهد.

6. مشخص کردن نیت روزه قضا چند ماه رمضان:

چنانچه از چند سال روزه بر ذمه فردی باشد آیا باید در نیت روزه قضا مشخص کند که روزه قضا کدام سال را انجام می دهد؟
پاسخ: اینکه مشخص کند که روزه قضا کدام سال است واجب نیست الا اینکه بین دو تا در اثر اختلاف باشد.

 
7. افطارکردن روزه قضا قبل از ظهر:

اگر انسان نیت روزه قضا کرده باشد آیا می تواند قبل از اذان ظهر روزه خود را افطار کند؟
پاسخ: مانعی ندارد می تواند قبل اذان ظهر روزه را باز کند اما اگر وقت انجام روزه کم باشد احتیاط واجب نمی تواند روزه را افطار کند.
 

8. افطار کردن روزه قضا میت:

شخصی که روزه استیجاری انجام می دهد، آیا می تواند روزه خود را بعد از اذان ظهر افطار کند؟
پاسخ: بنا به احتیاط مستحب روزه را در بعد از ظهر افطار نکند.

 
9. فوت قبل از انجام روزه قضا:

شخصی به دلیل عذری مثل بیماری یا حیض یا نفاس و مانند این ها، نتواند در ماه مبارک رمضان روزه بگیرد و قبل از اینکه ماه رمضان به پایان برسد یا پیش از تمکن از قضا فوت کند، حکم روزه ها انجام نشده او چگونه است؟
پاسخ: روزهای یی که انجام نشده قضا ندارد.

10. ماندن عذر تا ماه رمضان بعدی:

شخصی به دلیل بیماری یا عذری نتوانسته روزه های ماه رمضان را انجام دهد و عذر او تا ماه رمضان سال بعد ادامه دار شده، آیا روزه قضا این روزه ها بر ذمه اوست؟
پاسخ: روزه هایی که انجام نداده واجب نیست که انجام دهند و باید برای هر روز یک مد غذا به فقیر بدهد، اما اگر عذر اولیه از بین رفت  عذری دیگر پیش آمد مثلا مسافرتی برایش ایجاد شد، و عذر او تا ماه رمضان بعدی ادامه دار شد روزه ها هم قضا دارد و هم احتیاط واجب کفاره یک مد طعام را به فقیر بدهد.


11. تاخیر انداختن روزه قضا:

شخصی که به دلیل عذری نتوانسته روزه ماه رمضان را به جا بیاورد و بعد از ماه رمضان عذرش برطرف شود، این فرد از روی عمد روزه قضای خود را تا ماه رمضان بعدی به تاخیر بیندازد، چه حکمی دارد؟
پاسخ: باید علاوه بر انجام قضای روزه ها یک مد طعام هم به فقیر بدهد.

12. پیدا شدن عذر هنگام تنگی وقت برای انجام روزه قضا:

شخصی عمدا روزه قضا را به جا نیاورد تا وقت انجام آن تنگ شود، و در همان زمان کم عذر یا بیماری دیگری برایش ایجاد شود، در این صورت حکم روزه این فرد چیست؟
پاسخ: باید علاوه بر قضای روزه ها یک مد طعام به فقیر بدهد و همچنین در مواقعی که فرد عذری دارد و قصد این را دارد که عذرش برطرف شد قضای روزه هایش را انجام دهد، باید قضای روزه ها را انجام دهد و برای هر روز بنا بر احتیاط واجب یک مد طعام به فقیر بدهد.

13.طول کشیدن بیماری تا چند سال:

چنانچه بیماری فردی چند سال طول بکشد، آیا قضای روزه ها بر او واجب است؟
پاسخ: فقط قضای روزه آخرین سالی که نتوانسته روزه بگیرد بر او واجب است، و برای روزه ها سال های قبل فقط یک مد طعام به فقیر کفایت می کند.

14.پرداخت یک کفاره برای تاخیر انداختن قضای روزه:

شخصی که انجام قضای روزه را به تاخیر بیندازد، چند بار باید کفاره بپردازد؟
پاسخ: قضای روزه را باید انجام دهد و در همان سال اول برای هر روز کفاره تاخیر که یک مد طعام است بپردازد و برای سالها بعد کفاره تاخیر لازم نیست.

15. حکم قضا و کفاره روزه خواری عمدی:

اگر شخصی از روی عمد روزه هایش را انجام ندهد و در انجام قضای روزه هایش هم تاخیر بیندازد، چه کفاره ای به او تعلق می گیرد؟
پاسخ: چنانچه از روی عمد روزها را انجام نداده باشد، باید روزه ها را قضا کند و برای هر روزی که روزه ها را نگرفته، یک بنده آزاد کند یا اینکه شصت فقیر را اطعام کند یا اینکه دو ماه روزه بگیرد، و چنانچه قضای روزه ها را تا ماه رمضان سال بعد انجام نداده، باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.

16. روزه های غیر از روزه ماه رمضان پدر:

چنانچه پدر به غیر از روزه ماه رمضان روزه واجب دیگری داشته باشد، آیا بر پسر بزرگتر واجب است آن را انجام دهد؟
پاسخ: اگر پدر روزه واجبی غیر از روزه ماه رمضان مثل روزه نذر بر ذمه داشته باشد بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگ پدر آنها را انجام دهد، اما چنانچه روزه استیجاری بر ذمه داشته، و انجامش نداده انجام قضای آن بر عهده پسر نیست.

17. نیت روزه قضا در بعد از ظهر:

کسی که بعد از اذان ظهر از خواب بیدار شود آیا می تواند نیت روزه قضا کند؟
پاسخ: برای نیت روزه قضا در بعد از اذان ظهر حتی اگر هیچ کدام از کارهایی که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، احتیاط واجب درست نمی باشد.
 

18. انجام مبطلات روزه، هنگام انجام قضای روزه:

شخصی که نیت روزه قضا کرده، اما هنگام روزه داری در روز از روی عمد دست به انجام یکی از مبطلات روزه می زند، آیا کفاره ای بر ذمه او است؟
پاسخ: قضای روزه را می توان قبل از ظهر افطار کرد البته در حالی که وقت کم نباشد – که بنا بر احتیاط واجب – نمی شود آن را باطل کرد، ولی اگر بعد از اذان ظهر مبطلی از مبطلات روزه را انجام دهد، باید به ده فقیر غذا بدهد و هر کدام به اندازه یک مد طعام باشد، و چنانچه نتوانست سه روز روزه که احتیاطا پی در پی باشد.

19.فرو بردن عمدی غذا یی که یا آروغ بالا آمده:

اگر شخص روزه دار به وسیله آروغ زدن غذا وارد دهانش شود . آن را از روی عمد فرو بدهد، حکم روزه او چگونه خواهد بود؟

پاسخ: اگر از روی عمد غذا را فرو بدهد، روزه او باطل می شود و احتیاط واجب باید کفاره بدهد و همچنین هنگامی که غذایی که در دهانش آمده از حالت غذا بودن در آمده باشد، احتیاط مستحب آن است که کفاره جمع بدهد، و در جایی دیگر هنگام آروغ زدن، چیزی مثل خون که خوردن آن حرام است را از حلق فرو ببرد، روزه او باطل می شود و قضا ی روزه بر او واجب می شود و احتیاط واجب باید کفاره جمع بدهد.


مواردی که فقط ضای روزه لازم است و نیازی به کفاره روزه نیست:

 1.شخصی که فراموش کند که غسل جنابت را انجام دهد و با همان حالت یک یا چند روز روزه بگیرد.

2. شخصی که در ماه رمضان بدون پرس و جو در مورد اینکه صبح شده یا نه، مبطلی از مبطلات روزه را انجام بدهد، و بعدا مشخص شود که صبح شده بوده، یا اینکه بعد از پرس و جو گمان ببرد که صبح شده یا مشکوک شود که صبح شده یا نه؛ و یکی از مبطلات روزه را انجام بدهد، و در آخر مشخص شود که صبح شده بوده، قضای روزه آن روز بر ذمه او است.

3. شخصی به فرد بگوید که صبح نشده است و او یکی از مبطلات روزه را انجام بدهد، و بعدا مشخص شود که صبح شده بوده.

4.  شخصی به او بگوید صبح شده اما فرد احساس کند که با او شوخی کرده و به آنچه شخص گفته اطمینان نکند، و مبطلی را انجام دهد، و بعدا مشخص شود که صبح بوده است.

5.  کسی که کور یا مانند آن باشد و به گفته شخصی روزه را باز کند و بعدا مشخص شود که اذان مغرب نشده بوده.

6. شخصی که در هوای صاف و تاریک احساس کند که اذان مغرب شده و روزه را افطار کند و بعدا مشخص شود که اذان مغرب نشده ، اما در هوایی که ابری است و فرد گمان ببرد که اذان مغرب گفته شده و روزه را باز کند و بعدا مشخص شود که اذان نشده بوده قضای روزه لزومی ندارد.

8. شخصی که به دلیل اکراه یا اضطرار یا تقیه کردن روزه خود را افطار کند.



9.  شخصی که در ماه مبارک رمضان با بدست آوردن اطلاعات در مورد اینکه صبح نشده، اطمینان و یقین برایش حاصل شد که صبح نشده و یکی از مبطلات روزه را انجام بدهد و مشخص شود که صبح شده بوده در اینجا روزه قضا ندارد.

10. شخصی که کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد، اما نیت روزه نکند یا از روی ریا باشد یا اینکه نیت کند که روزه نباشد، یا نیت کند مبطلی از مبطلات روزه را انجام دهد.

منابع:

1.سایت النهار

2.شهید آوینی